သဟာယစာၾကည့္တုိက္ ကို ၁၉၃၅-ခုႏွစ္တြင္ စတင္ တည္ေထာင္ခဲ့ပါသည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီး မျဖစ္မွီ စစ္ႀကိဳေခတ္အခ်ိန္က ျမန္မာနိဳင္ငံ ဗုဒၶကလ်ာဏယု၀အသင္း (ေခၚ) ၀ိုင္အမ္ဘီေအ အသင္းႀကီးသည္ နိဳင္ငံတ၀ွမ္းသို႔ လွည့္လည္ၿပီး စာၾကည့္အသင္း၊ စာဖတ္သင္းမ်ားကို ထူေထာင္လွ်က္ရွိရာ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕အေနာက္ပိုင္း က်ပ္ျပင္သို႔ ေရာက္ရွိလာခဲ့ၿပီး စာဖတ္သင္းကို ထူေထာင္ဖြင့္လွစ္ေပးသြားခဲ့ပါသည္။
ထုိအခ်ိန္မွစၿပီး က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မရပ္ရွိ လူႀကီးမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဦးနႏၵ၊ ဦးေက်ာ္ တို႔မွ ကမကထျပဳေဆာ္ၾသကာ လူငယ္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ကိုခ်စ္စိန္၊ ကိုသာရင္ တို႔ကို ဦးေဆာင္ေစ၍ တုိ႔ဗမာသဟာယ စာၾကည့္အသင္းကို ကိုသာရင္၏ ေနအိမ္၌ စတင္ထူေထာင္ဖြင့္လွစ္ခဲ့ၾကသည္။။ ၁၉၄၂-ခုႏွစ္ ဒုတိယကမၻာစစ္မီး ျမန္မာနိဳင္ငံသို႔ ကူးစက္လာခ်ိန္တြင္ စာၾကည့္သင္းရွိ စာအုပ္မ်ားကို ပ်က္စီးဆံုးရွံဳးမွဳ မရွိေစရန္ က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မရပ္ကြက္မွေန၍ ေဘးလြတ္ကင္းရာ က်ပ္ျပင္ေတာင္ေပၚကုန္းရပ္သို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ခဲ့ၿပီး တို.ဗမာသဟာယစာၾကည့္အသင္းကို စစ္အတြင္းမွာပင္ လူငယ္မ်ားက စာဖတ္ရင္း ဖြင့္လွစ္နိဳင္ခဲ့ၾကပါသည္။
၁၉၄၈-ခုႏွစ္ လြတ္လပ္ေရးေခတ္တြင္ စာၾကည့္အသင္းအား က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မရပ္သို႔ ျပန္လည္ေျပာင္းေရႊ႕ခဲ့ၾကသည္။ ထုိကာလတြင္ ျမန္မာနိဳင္ငံ ျပန္ၾကားေရးႏွင့္ျပည္သူ႕ဆက္ဆံေရးဌာနမွ ေပးပို႔ေသာ ဘာသာျပန္စာအုပ္မ်ားႏွင့္ အဂၤလိပ္စာအုပ္မ်ားကိုလည္း စာၾကည့္သင္းက လက္ခံရရွိခဲ့ရာ စာအုပ္မ်ား တိုးပြားခဲ့ပါသည္။
၁၉၅၃-ခုႏွစ္တြင္ ျပည္ေတာ္သာစံမံကိန္းအရ နိဳင္ငံေတာ္က စာၾကည့္တိုက္မ်ားေဆာက္လုပ္ရန္အတြက္ ခ်မွတ္ေပးေသာ ရံပံုေငြျဖင့္ သဟာယစာၾကည့္တိုက္ကို ေဆာင္လုပ္ခဲ့ပါသည္။ ထုိစဥ္က အေဆာက္အဦးေဆာက္လုပ္ရာတြင္ က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မ ဗုဒၶေ၀ယ်ာ၀စၥအဖြဲ႕ ဥကၠဌျဖစ္ေသာ ဦးစံခင္က ႀကီးၾကပ္ကာ လူငယ္အမ်ားက လုပ္အားပါ၀င္ခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၅၈-ခုႏွစ္ ဇြန္လတြင္ သဟာယစာၾကည့္တိုက္သစ္ကို ဖြင့္လွစ္နိဳင္ခဲ့ပါသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစၿပီး စာၾကည့္တိုက္လုပ္ငန္းမ်ား စနစ္တက်ျဖစ္ေစရန္အတြက္ အမွဳေဆာင္ေကာ္မတီမ်ား ဖြဲ႕စည္းကာ လုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။
၁၉၉၀-ခုႏွစ္ နိဳင္ငံေတာ္ၿငိမ္၀ပ္ပိျပားမွဳတည္ေဆာက္ေရးအဖြဲ႕ အစိုးရလက္ထက္တြင္ စာၾကည့္တိုက္အေဆာက္အဦးမွာ လမ္းနယ္ေျမႏွင့္ မလြတ္ကင္းသည့္အတြက္ ဖယ္ရွားေပးခဲ့ရပါသည္။ စာၾကည့္တိုက္အေဆာက္အဦးကို ဖ်က္သိမ္းခဲ့ၿပီးေနာက္ပိုင္း စာအုပ္မ်ားကို မပ်က္စီးမေပ်ာက္ပ်က္ေစရန္ စာရင္းဇယားမ်ားျပဳလုပ္ကာ သိမ္းဆည္းခဲ့ၾကပါသည္။
၂၀၀၅-ခုႏွစ္ မတ္လ (၂၂)ရက္ေန႔တြင္ က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မ လူမွဳေရးအသင္းမွ လူႀကီးမ်ား၏ အေျမာ္အျမင္ႏွင့္ ေစတနာတို႔ျဖင့္ က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မ လူမွဳေရးအဖြဲ႕ရံပံုေငြ၊ က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မ ေရေကာ္မတီ၏ ရံပံုေငြ၊ သဟာယစာၾကည့္တိုက္၏ ရံပံုေငြတို႔အျပင္ သီးျခားအလွဴရွင္မ်ား၏ ပံ့ပိုးေငြတို႔ကို စုေပါင္း၍ ယခုလက္ရွိ ဖြင့္လွစ္လွ်က္ရွိေသာ သဟာယစာၾကည့္တုိက္ အေဆာက္အဦးကို ၀ယ္ယူပိုင္ဆိုင္နိဳင္ခဲ့ပါသည္။
ကနဦးမူလ သဟာယစာၾကည့္တုိက္ကို ၁၉၅၃-ခုႏွစ္မွ ၁၉၉၀-ခုႏွစ္အထိ က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မရပ္ကြက္ ျပည္ေထာင္စုကားလမ္းမႀကီးေဘးတြင္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ပါသည္။ ယခုေနရာသစ္သို႔ မေျပာင္းေရႊ႕နိဳင္မွီအခ်ိန္အထိ သဟာယစာၾကည့္တိုက္အေပၚ သံေယာဇဥ္ႀကီးသူမ်ား၏ ဦးေဆာင္မွဳျဖင့္သာ စာၾကည့္တိုက္ကို ယာယီဖြင့္လွစ္၍ ျဖတ္သန္းခဲ့ၾကသည္။
သဟာယစာၾကည့္တုိက္ကို ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီးအတြင္းမွာပင္ မပ်က္စီးေအာင္ ထိန္းသိမ္းနိဳင္ခဲ့သလို မ်ိဳးဆက္အသီးသီးကလည္း လက္ဆင့္ကမ္းလွ်က္ တည္တံ့ေအာင္ ထူေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ ယခုမ်က္ေမွာက္ေခတ္ လူငယ္မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ားကလည္း ဆက္လက္၍ တည္တံ့ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္လွ်က္ ရွိၾကသည္ကိုလည္း အားရဖြယ္ရာ ေတြ႕ျမင္ရပါသည္။
ယခုကဲ့သို႔ လူငယ္မ်ား၏ ကိုယ္က်ိဳးမဖက္ ေဆာင္ရြက္မွဳမ်ားေၾကာင့္ သဟာယစာၾကည့္တုိက္အေနျဖင့္ နံရံကပ္စာေစာင္ ျပပြဲမ်ားသာမက စာေပေဟာေျပာပြဲမ်ား၊ စာေပဆုမ်ားကို ခ်ီးျမွင့္ေပးအပ္လာနိဳင္သည္အထိ စည္ပင္ဖြံ႕ၿဖိဳးခဲ့ပါသည္။ ၁၉၉၈-ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလတြင္ သဟာယစာၾကည့္တိုက္မွ ႀကီးမွဴးက်င္းပေသာ စာေပေဟာေျပာပြဲသို႔ စာေရးဆရာႀကီးမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ ျမသန္းတင့္ႏွင့္ ေအာင္သင္းတို႔ လာေရာက္၍ စာေပေဟာေျပာခဲ့ၾကသည္။
ႏွစ္စဥ္ ျမန္မာနိဳင္ငံ၏ လြတ္လပ္ေရးေန႔ျဖစ္ေသာ ဇန္န၀ါရီလ (၄)ရက္ေန႔ေရာက္တုိင္း သဟာယစာေပဆုကို ဆုေရြးခ်ယ္ေရးေကာ္မတီအဖြဲ႕မွေန၍ ၂၀၀၇-ခုႏွစ္မွ စတင္ၿပီး သတင္းထုတ္ျပန္ေၾကျငာေလ့ ရွိသည္။ သဟာယစာေပဆုကို ၂၀၀၇-ခုႏွစ္မွ စတင္ၿပီး ေပးအပ္ခ်ီးျမွင့္နိဳင္ခဲ့ရာ ပထမအႀကိမ္ သဟာယစာေပဆုကို စာေရးဆရာညီပုေလး၏ ၿငိမ္သက္တစ္မိနစ္ႏွင့္အျခား၀တၳဳတိုမ်ား စာအုပ္ကို လည္းေကာင္း၊ ဒုတိယအႀကိမ္ စာေပဆုကို The Wave မဂၢဇင္း အားလည္းေကာင္း၊ တတိယအႀကိမ္ စာေပဆုကို အေတြးအျမင္စာေစာင္၏ အယ္ဒီတာအဖြဲ႕အားလည္းေကာင္း ဆုေရြးခ်ယ္ေရးေကာ္မတီက ေရြးခ်ယ္ခဲ့ၾကပါသည္။
သဟာယစာၾကည့္တိုက္သည္ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕နယ္အတြင္း၌ရွိေသာ စာၾကည့္တိုက္ (၁၀)ခုေက်ာ္အနက္ သက္တမ္းအရွည္ၾကာဆံုး၊ စာအုပ္အစံုလင္ဆံုးႏွင့္ လူသိအမ်ားဆံုး စာၾကည့္တိုက္အျဖစ္ ရပ္တည္လွ်က္ရွိၿပီး ၂၀၁၀-ခုႏွစ္တြင္ စိန္ရတုကာလသို႔ ေရာက္ရွိေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။
သဟာယစာၾကည့္တိုက္တြင္ ထားရွိေသာ ဧည့္သည္ေတာ္မွတ္တမ္းအရ သဟာယစာၾကည့္တိုက္သို႔ ျမသန္းတင့္၊ ေအာင္သင္း၊ ေန၀င္းျမင့္၊ သိပၸံမွဴးတင္၊ ဆန္းထြန္း(မန္းတကၠသိုလ္)၊ တင့္တယ္၊ ေရနံေျမခင္စု၊ ေစာျပည့္ခ်မ္းသာ စသည့္ စာေရးဆရာမ်ားလည္း လာေရာက္လည္ပတ္ခဲ့ဖူးေၾကာင္း သိရပါသည္။
STA
ထုိအခ်ိန္မွစၿပီး က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မရပ္ရွိ လူႀကီးမ်ားျဖစ္ၾကေသာ ဦးနႏၵ၊ ဦးေက်ာ္ တို႔မွ ကမကထျပဳေဆာ္ၾသကာ လူငယ္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ကိုခ်စ္စိန္၊ ကိုသာရင္ တို႔ကို ဦးေဆာင္ေစ၍ တုိ႔ဗမာသဟာယ စာၾကည့္အသင္းကို ကိုသာရင္၏ ေနအိမ္၌ စတင္ထူေထာင္ဖြင့္လွစ္ခဲ့ၾကသည္။။ ၁၉၄၂-ခုႏွစ္ ဒုတိယကမၻာစစ္မီး ျမန္မာနိဳင္ငံသို႔ ကူးစက္လာခ်ိန္တြင္ စာၾကည့္သင္းရွိ စာအုပ္မ်ားကို ပ်က္စီးဆံုးရွံဳးမွဳ မရွိေစရန္ က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မရပ္ကြက္မွေန၍ ေဘးလြတ္ကင္းရာ က်ပ္ျပင္ေတာင္ေပၚကုန္းရပ္သို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ခဲ့ၿပီး တို.ဗမာသဟာယစာၾကည့္အသင္းကို စစ္အတြင္းမွာပင္ လူငယ္မ်ားက စာဖတ္ရင္း ဖြင့္လွစ္နိဳင္ခဲ့ၾကပါသည္။
၁၉၄၈-ခုႏွစ္ လြတ္လပ္ေရးေခတ္တြင္ စာၾကည့္အသင္းအား က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မရပ္သို႔ ျပန္လည္ေျပာင္းေရႊ႕ခဲ့ၾကသည္။ ထုိကာလတြင္ ျမန္မာနိဳင္ငံ ျပန္ၾကားေရးႏွင့္ျပည္သူ႕ဆက္ဆံေရးဌာနမွ ေပးပို႔ေသာ ဘာသာျပန္စာအုပ္မ်ားႏွင့္ အဂၤလိပ္စာအုပ္မ်ားကိုလည္း စာၾကည့္သင္းက လက္ခံရရွိခဲ့ရာ စာအုပ္မ်ား တိုးပြားခဲ့ပါသည္။
၁၉၅၃-ခုႏွစ္တြင္ ျပည္ေတာ္သာစံမံကိန္းအရ နိဳင္ငံေတာ္က စာၾကည့္တိုက္မ်ားေဆာက္လုပ္ရန္အတြက္ ခ်မွတ္ေပးေသာ ရံပံုေငြျဖင့္ သဟာယစာၾကည့္တိုက္ကို ေဆာင္လုပ္ခဲ့ပါသည္။ ထုိစဥ္က အေဆာက္အဦးေဆာက္လုပ္ရာတြင္ က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မ ဗုဒၶေ၀ယ်ာ၀စၥအဖြဲ႕ ဥကၠဌျဖစ္ေသာ ဦးစံခင္က ႀကီးၾကပ္ကာ လူငယ္အမ်ားက လုပ္အားပါ၀င္ခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၅၈-ခုႏွစ္ ဇြန္လတြင္ သဟာယစာၾကည့္တိုက္သစ္ကို ဖြင့္လွစ္နိဳင္ခဲ့ပါသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစၿပီး စာၾကည့္တိုက္လုပ္ငန္းမ်ား စနစ္တက်ျဖစ္ေစရန္အတြက္ အမွဳေဆာင္ေကာ္မတီမ်ား ဖြဲ႕စည္းကာ လုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။
၁၉၉၀-ခုႏွစ္ နိဳင္ငံေတာ္ၿငိမ္၀ပ္ပိျပားမွဳတည္ေဆာက္ေရးအဖြဲ႕ အစိုးရလက္ထက္တြင္ စာၾကည့္တိုက္အေဆာက္အဦးမွာ လမ္းနယ္ေျမႏွင့္ မလြတ္ကင္းသည့္အတြက္ ဖယ္ရွားေပးခဲ့ရပါသည္။ စာၾကည့္တိုက္အေဆာက္အဦးကို ဖ်က္သိမ္းခဲ့ၿပီးေနာက္ပိုင္း စာအုပ္မ်ားကို မပ်က္စီးမေပ်ာက္ပ်က္ေစရန္ စာရင္းဇယားမ်ားျပဳလုပ္ကာ သိမ္းဆည္းခဲ့ၾကပါသည္။
၂၀၀၅-ခုႏွစ္ မတ္လ (၂၂)ရက္ေန႔တြင္ က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မ လူမွဳေရးအသင္းမွ လူႀကီးမ်ား၏ အေျမာ္အျမင္ႏွင့္ ေစတနာတို႔ျဖင့္ က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မ လူမွဳေရးအဖြဲ႕ရံပံုေငြ၊ က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မ ေရေကာ္မတီ၏ ရံပံုေငြ၊ သဟာယစာၾကည့္တိုက္၏ ရံပံုေငြတို႔အျပင္ သီးျခားအလွဴရွင္မ်ား၏ ပံ့ပိုးေငြတို႔ကို စုေပါင္း၍ ယခုလက္ရွိ ဖြင့္လွစ္လွ်က္ရွိေသာ သဟာယစာၾကည့္တုိက္ အေဆာက္အဦးကို ၀ယ္ယူပိုင္ဆိုင္နိဳင္ခဲ့ပါသည္။
ကနဦးမူလ သဟာယစာၾကည့္တုိက္ကို ၁၉၅၃-ခုႏွစ္မွ ၁၉၉၀-ခုႏွစ္အထိ က်ပ္ျပင္ၿမိဳ႕မရပ္ကြက္ ျပည္ေထာင္စုကားလမ္းမႀကီးေဘးတြင္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့ပါသည္။ ယခုေနရာသစ္သို႔ မေျပာင္းေရႊ႕နိဳင္မွီအခ်ိန္အထိ သဟာယစာၾကည့္တိုက္အေပၚ သံေယာဇဥ္ႀကီးသူမ်ား၏ ဦးေဆာင္မွဳျဖင့္သာ စာၾကည့္တိုက္ကို ယာယီဖြင့္လွစ္၍ ျဖတ္သန္းခဲ့ၾကသည္။
သဟာယစာၾကည့္တုိက္ကို ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီးအတြင္းမွာပင္ မပ်က္စီးေအာင္ ထိန္းသိမ္းနိဳင္ခဲ့သလို မ်ိဳးဆက္အသီးသီးကလည္း လက္ဆင့္ကမ္းလွ်က္ တည္တံ့ေအာင္ ထူေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ ယခုမ်က္ေမွာက္ေခတ္ လူငယ္မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ားကလည္း ဆက္လက္၍ တည္တံ့ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္လွ်က္ ရွိၾကသည္ကိုလည္း အားရဖြယ္ရာ ေတြ႕ျမင္ရပါသည္။
ယခုကဲ့သို႔ လူငယ္မ်ား၏ ကိုယ္က်ိဳးမဖက္ ေဆာင္ရြက္မွဳမ်ားေၾကာင့္ သဟာယစာၾကည့္တုိက္အေနျဖင့္ နံရံကပ္စာေစာင္ ျပပြဲမ်ားသာမက စာေပေဟာေျပာပြဲမ်ား၊ စာေပဆုမ်ားကို ခ်ီးျမွင့္ေပးအပ္လာနိဳင္သည္အထိ စည္ပင္ဖြံ႕ၿဖိဳးခဲ့ပါသည္။ ၁၉၉၈-ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလတြင္ သဟာယစာၾကည့္တိုက္မွ ႀကီးမွဴးက်င္းပေသာ စာေပေဟာေျပာပြဲသို႔ စာေရးဆရာႀကီးမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ ျမသန္းတင့္ႏွင့္ ေအာင္သင္းတို႔ လာေရာက္၍ စာေပေဟာေျပာခဲ့ၾကသည္။
ႏွစ္စဥ္ ျမန္မာနိဳင္ငံ၏ လြတ္လပ္ေရးေန႔ျဖစ္ေသာ ဇန္န၀ါရီလ (၄)ရက္ေန႔ေရာက္တုိင္း သဟာယစာေပဆုကို ဆုေရြးခ်ယ္ေရးေကာ္မတီအဖြဲ႕မွေန၍ ၂၀၀၇-ခုႏွစ္မွ စတင္ၿပီး သတင္းထုတ္ျပန္ေၾကျငာေလ့ ရွိသည္။ သဟာယစာေပဆုကို ၂၀၀၇-ခုႏွစ္မွ စတင္ၿပီး ေပးအပ္ခ်ီးျမွင့္နိဳင္ခဲ့ရာ ပထမအႀကိမ္ သဟာယစာေပဆုကို စာေရးဆရာညီပုေလး၏ ၿငိမ္သက္တစ္မိနစ္ႏွင့္အျခား၀တၳဳတိုမ်ား စာအုပ္ကို လည္းေကာင္း၊ ဒုတိယအႀကိမ္ စာေပဆုကို The Wave မဂၢဇင္း အားလည္းေကာင္း၊ တတိယအႀကိမ္ စာေပဆုကို အေတြးအျမင္စာေစာင္၏ အယ္ဒီတာအဖြဲ႕အားလည္းေကာင္း ဆုေရြးခ်ယ္ေရးေကာ္မတီက ေရြးခ်ယ္ခဲ့ၾကပါသည္။
သဟာယစာၾကည့္တိုက္သည္ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕နယ္အတြင္း၌ရွိေသာ စာၾကည့္တိုက္ (၁၀)ခုေက်ာ္အနက္ သက္တမ္းအရွည္ၾကာဆံုး၊ စာအုပ္အစံုလင္ဆံုးႏွင့္ လူသိအမ်ားဆံုး စာၾကည့္တိုက္အျဖစ္ ရပ္တည္လွ်က္ရွိၿပီး ၂၀၁၀-ခုႏွစ္တြင္ စိန္ရတုကာလသို႔ ေရာက္ရွိေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။
သဟာယစာၾကည့္တိုက္တြင္ ထားရွိေသာ ဧည့္သည္ေတာ္မွတ္တမ္းအရ သဟာယစာၾကည့္တိုက္သို႔ ျမသန္းတင့္၊ ေအာင္သင္း၊ ေန၀င္းျမင့္၊ သိပၸံမွဴးတင္၊ ဆန္းထြန္း(မန္းတကၠသိုလ္)၊ တင့္တယ္၊ ေရနံေျမခင္စု၊ ေစာျပည့္ခ်မ္းသာ စသည့္ စာေရးဆရာမ်ားလည္း လာေရာက္လည္ပတ္ခဲ့ဖူးေၾကာင္း သိရပါသည္။
STA
